LƯỢC SỬ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA KHU KINH TẾ NHƠN HỘI – QUY NHƠN – BÌNH ĐỊNH

1. Tổng quan về Khu Kinh tế Nhơn Hội và vai trò của quy hoạch:

Khu Kinh tế Nhơn Hội (KKT Nhơn Hội), tọa lạc trên bán đảo Phương Mai thuộc thành phố Quy Nhơn và một phần các huyện lân cận như Tuy Phước, Phù Cát, Vân Canh của tỉnh Bình Định, là một khu kinh tế tổng hợp nổi bật tại Việt Nam. Ban đầu, khu vực này được thành lập với diện tích 12.000 ha vào năm 2005, nhưng đến nay đã mở rộng lên 14.308 ha nhờ các quyết định điều chỉnh quy hoạch khu kinh tế Nhơn Hội được phê duyệt vào năm 2019. Với tầm nhìn chiến lược, KKT Nhơn Hội được định hướng trở thành trung tâm kinh tế đa ngành, bao gồm các lĩnh vực như du lịch sinh thái, công nghiệp hiện đại, dịch vụ logistics, đô thị thông minh, năng lượng sạch và khai thác thủy sản bền vững.

Vị trí địa lý của KKT Nhơn Hội mang lại lợi thế đặc biệt khi nằm gần cảng biển Quy Nhơn, kết nối trực tiếp với Tây Nguyên qua Quốc lộ 19 và mở ra cánh cửa giao thương với Nam Lào, Đông Bắc Campuchia. Chính nhờ quy hoạch khu kinh tế Nhơn Hội được thiết kế bài bản, khu vực này không chỉ là động lực phát triển kinh tế của Bình Định mà còn đóng vai trò quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế vùng duyên hải Nam Trung Bộ. Đến năm 2025, KKT Nhơn Hội được kỳ vọng sẽ đạt những cột mốc ấn tượng về thu hút vốn đầu tư, hoàn thiện hạ tầng và nâng cao chất lượng sống cho cộng đồng địa phương.

2. Giai đoạn khởi đầu (2005 – 2010): Những bước đi đầu tiên trong quy hoạch khu kinh tế Nhơn Hội

2.1. Sự ra đời và định hướng ban đầu

KKT Nhơn Hội chính thức được thành lập theo Quyết định số 141/2005/QĐ-TTg ngày 14/6/2005 của Thủ tướng Chính phủ. Vào thời điểm đó, khu kinh tế trải rộng trên địa bàn phường Hải Cảng (TP. Quy Nhơn) cùng các xã Nhơn Hội, Nhơn Lý, Nhơn Hải, Cát Tiến, Cát Hải, Cát Chánh, Phước Hòa và Phước Sơn. Với diện tích 12.000 ha, mục tiêu của quy hoạch khu kinh tế Nhơn Hội lúc bấy giờ là xây dựng một khu vực kinh tế tổng hợp với các phân vùng chức năng chính như khu phi thuế quan, khu công nghiệp chế biến, khu cảng biển hiện đại, khu dịch vụ du lịch và khu đô thị sinh thái.

Nhờ các chính sách ưu đãi về thuế suất, thuê đất và hỗ trợ đầu tư, KKT Nhơn Hội được kỳ vọng sẽ trở thành điểm đến hấp dẫn cho các doanh nghiệp trong nước và quốc tế. Quy hoạch khu kinh tế Nhơn Hội giai đoạn đầu được củng cố bởi Quyết định 142/2005/QĐ-TTg, định hình tầm nhìn phát triển đến năm 2020, tạo tiền đề cho các kế hoạch dài hạn sau này.

2.2. Các dự án tiên phong

Ngay sau khi được thành lập, KKT Nhơn Hội đã đón nhận những dự án đầu tiên, đánh dấu bước khởi đầu trong hành trình phát triển. Một dự án đáng chú ý là Khu du lịch nghỉ dưỡng cao cấp Vĩnh Hội tại xã Cát Hải, huyện Phù Cát, do Công ty ITC – Spectrum (Hoa Kỳ) đầu tư. Được cấp phép vào tháng 12/2006 và khởi công ngày 3/12/2007, dự án này có thời hạn hoạt động 50 năm, hướng đến phát triển du lịch nghỉ dưỡng ven biển. Tuy nhiên, tiến độ thực hiện gặp nhiều trở ngại, dẫn đến việc gia hạn thêm 5 năm vào cuối năm 2012.

Cùng với đó, hạ tầng giao thông cũng được chú trọng đầu tư. Cầu Thị Nại, cây cầu vượt biển dài nhất Việt Nam vào thời điểm hoàn thành năm 2006, đã kết nối trung tâm TP. Quy Nhơn với bán đảo Phương Mai, giảm khoảng cách xuống còn 7 km và mở ra cơ hội phát triển cho KKT Nhơn Hội. Đây là một bước tiến quan trọng trong quy hoạch khu kinh tế Nhơn Hội, tạo điều kiện thuận lợi cho vận chuyển hàng hóa và kết nối kinh tế vùng.

2.3. Khó khăn ban đầu

Mặc dù sở hữu tiềm năng vượt trội, giai đoạn 2005-2010, KKT Nhơn Hội đối mặt với không ít thách thức. Hệ thống hạ tầng kỹ thuật chưa được đầu tư đồng bộ, nguồn lực tài chính hạn chế và tiến độ giải phóng mặt bằng chậm chạp đã cản trở quá trình triển khai các dự án lớn. Điển hình, dự án nhà máy lọc dầu trị giá 27 tỷ USD do Tập đoàn PTT (Thái Lan) đề xuất năm 2008 chỉ dừng lại ở giai đoạn nghiên cứu khả thi, chưa thể hiện thực hóa. Đến năm 2010, phần lớn diện tích đất trong quy hoạch khu kinh tế Nhơn Hội vẫn chưa được khai thác hiệu quả, khiến khu vực này chưa thực sự “cất cánh”.

3. Giai đoạn phát triển sơ khai (2011 – 2015): Tăng tốc quy hoạch khu kinh tế Nhơn Hội

3.1. Những dự án chủ lực

Giai đoạn 2011-2015 chứng kiến sự chuyển biến tích cực trong quy hoạch khu kinh tế Nhơn Hội khi tỉnh Bình Định đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến đầu tư. Ngày 1/8/2013, dự án khu du lịch tâm linh Linh Phong tại quần thể Núi Bà (xã Cát Tiến, huyện Phù Cát) được Ngân hàng BIDV tái khởi động. Với diện tích 63,41 ha, dự án bao gồm các công trình như tượng Phật lớn, công viên đá tự nhiên, khu nghỉ dưỡng cao cấp và hệ thống cáp treo, hướng đến phát triển du lịch văn hóa – sinh thái.

Ngày 23/5/2015, Công ty Cổ phần Tập đoàn FLC bắt đầu xây dựng Quần thể resort và biệt thự nghỉ dưỡng Nhơn Lý tại khu vực Nhơn Lý – Cát Tiến. Với quy mô 162,5 ha, đây là một trong những dự án du lịch trọng điểm trong quy hoạch khu kinh tế Nhơn Hội, góp phần quảng bá hình ảnh du lịch Quy Nhơn ra thị trường quốc tế.

Về lĩnh vực công nghiệp, Khu Công nghiệp Nhơn Hội – Khu A (630 ha) được triển khai bởi Công ty Cổ phần Khu công nghiệp Sài Gòn – Nhơn Hội. Khu vực này tập trung phát triển các ngành công nghiệp chế biến nông sản, sản xuất vật liệu xây dựng và lắp ráp thiết bị điện tử, đánh dấu bước tiến mới trong quy hoạch khu kinh tế Nhơn Hội.

3.2. Phát triển hạ tầng giao thông

Để hỗ trợ quy hoạch khu kinh tế Nhơn Hội, tỉnh Bình Định tập trung nâng cấp hạ tầng giao thông. Quốc lộ 19B, tuyến đường huyết mạch nối KKT Nhơn Hội với sân bay Phù Cát, được hoàn thành, giúp rút ngắn thời gian di chuyển và tăng cường kết nối vùng. Cảng Quy Nhơn, một phần của KKT Nhơn Hội, được cải tạo để đón các tàu có tải trọng 50.000 DWT, đạt công suất xử lý 10 triệu tấn hàng hóa mỗi năm vào năm 2015.

3.3. Nhìn lại giai đoạn 2015

Đến năm 2015, quy hoạch khu kinh tế Nhơn Hội đã đạt được những kết quả khả quan trong việc thu hút đầu tư và phát triển cơ sở hạ tầng. Tổng vốn đầu tư vào khu vực này ước tính khoảng 5.000 tỷ đồng, với hơn 20 dự án được cấp phép. Tuy nhiên, nhiều dự án lớn vẫn chưa đạt tiến độ mong muốn, đặc biệt là các dự án công nghiệp quy mô lớn như nhà máy lọc dầu, cho thấy cần thêm thời gian để khu kinh tế phát huy hết tiềm năng.

4. Giai đoạn tăng tốc (2016 – 2020): Điều chỉnh quy hoạch khu kinh tế Nhơn Hội lên tầm cao mới

4.1. Quy hoạch điều chỉnh đến năm 2040

Ngày 19/10/2018, Quyết định 1379/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt nhiệm vụ điều chỉnh quy hoạch khu kinh tế Nhơn Hội đến năm 2040. Đến ngày 8/5/2019, Quyết định 514/QĐ-TTg chính thức thông qua quy hoạch mới, nâng diện tích KKT Nhơn Hội lên 14.308 ha, bao gồm phần mở rộng 2.308 ha tại xã Canh Vinh, huyện Vân Canh. Quy hoạch khu kinh tế Nhơn Hội được chia thành 8 phân khu chức năng:

• Phân khu 1: Khu đô thị và du lịch Tân Thanh – Vĩnh Hội (1.164 ha).
• Phân khu 2: Khu đô thị cửa ngõ Cát Tiến (1.826 ha).
• Phân khu 3: Khu đô thị du lịch Nhơn Hội (1.318 ha).
• Phân khu 4: Khu công nghiệp và đô thị Nhơn Hội (2.123 ha).
• Phân khu 5: Khu đô thị du lịch Phương Mai (1.820 ha).
• Phân khu 6: Khu vực đầm Thị Nại (2.763 ha).
• Phân khu 7: Khu công nghiệp – đô thị Becamex A (1.425 ha).
• Phân khu 8: Khu đô thị – dịch vụ Becamex B (883 ha).

Quy hoạch khu kinh tế Nhơn Hội mới tập trung vào phát triển bền vững, với các lĩnh vực ưu tiên như du lịch cao cấp, công nghiệp sạch, dịch vụ logistics, đô thị thông minh và năng lượng tái tạo. Dự kiến đến năm 2030, dân số khu vực đạt 120.000 – 140.000 người, và đến năm 2040 là 200.000 – 250.000 người.

4.2. Du lịch và bất động sản bứt phá

Giai đoạn này, du lịch trở thành trụ cột trong quy hoạch khu kinh tế Nhơn Hội. Dự án Kỳ Co Gateway, thuộc khu đô thị Nhơn Hội New City, do Công ty CP Phát triển Bất động sản Phát Đạt và Công ty CP Đầu tư Danh Khôi Holdings phát triển, có diện tích hơn 116 ha, nằm gần các điểm du lịch nổi tiếng như Kỳ Co và Eo Gió. Các khu nghỉ dưỡng như Crown Retreat Quy Nhơn, Casa Marina Resort và Khu dã ngoại Trung Lương cũng lần lượt đi vào hoạt động, nâng cao năng lực phục vụ du lịch.

Năm 2024, Quy Nhơn được công nhận là “Thành phố du lịch sạch ASEAN”, tạo đà cho sự phát triển mạnh mẽ của ngành du lịch trong quy hoạch khu kinh tế Nhơn Hội.

4.3. Công nghiệp và dịch vụ logistics

Khu Công nghiệp Becamex Bình Định (2.308 ha) được bổ sung vào quy hoạch khu kinh tế Nhơn Hội, tập trung vào các ngành công nghiệp chế biến, điện tử và dệt may. Cảng Nhơn Hội, thuộc hệ thống cảng Quy Nhơn, được nâng cấp để tiếp nhận tàu 50.000 DWT, đóng vai trò quan trọng trong logistics và thương mại quốc tế.

4.4. Tổng kết giai đoạn

Từ 2016-2020, tổng vốn đầu tư công vào quy hoạch khu kinh tế Nhơn Hội đạt khoảng 25.160 tỷ đồng. Đến năm 2020, khu kinh tế đã cấp phép cho hơn 50 dự án, với tổng vốn đăng ký hơn 33.000 tỷ đồng, đánh dấu giai đoạn phát triển vượt bậc.

5. Giai đoạn hiện tại và triển vọng 2025: Tầm nhìn trong quy hoạch khu kinh tế Nhơn Hội

5.1. Thành tựu đạt được đến tháng 3/2025

Tính đến ngày 20/3/2025, quy hoạch khu kinh tế Nhơn Hội tiếp tục được triển khai mạnh mẽ. Dự án Nhơn Hội New City đã hoàn thiện hạ tầng cơ bản tại các phân khu 2, 4, 9, với hơn 70% diện tích đất được giao dịch hoặc xây dựng. Tuy nhiên, tháng 11/2024, UBND tỉnh Bình Định tạm dừng chuyển nhượng đất tại đây để yêu cầu các nhà đầu tư hoàn thiện hạ tầng kỹ thuật và nộp đủ thuế trước ngày 30/6/2025.

Về giao thông, dự án cầu Thị Nại 2, với kinh phí khoảng 2.000 tỷ đồng, đã được phê duyệt và dự kiến khởi công trong năm 2025. Cảng Quy Nhơn đạt sản lượng 15 triệu tấn hàng hóa vào năm 2024, khẳng định vai trò trung tâm logistics trong quy hoạch khu kinh tế Nhơn Hội.

5.2. Điểm sáng nổi bật

• Du lịch: Năm 2024, KKT Nhơn Hội đón hơn 3 triệu lượt khách, đóng góp vào mục tiêu 5 triệu lượt khách của tỉnh Bình Định vào năm 2025.
• Công nghiệp: Khu Công nghiệp Nhơn Hội – Khu A đạt tỷ lệ lấp đầy 80%, với hơn 30 doanh nghiệp hoạt động, tạo việc làm cho 15.000 lao động.
• Đô thị hóa: Dân số tại KKT Nhơn Hội ước tính đạt 100.000 người vào năm 2025, với các khu đô thị như Cát Tiến, Nhơn Hội và Becamex A dần hình thành.

5.3. Dự báo đến cuối năm 2025

Đến cuối năm 2025, quy hoạch khu kinh tế Nhơn Hội được kỳ vọng:

• Hoàn thiện quy hoạch chi tiết cho 8 phân khu chức năng, tập trung vào công nghiệp xanh và bền vững.
• Thu hút thêm 20 dự án đầu tư mới, với tổng vốn khoảng 15.000 tỷ đồng.
• Đạt dân số 110.000 – 120.000 người, với tỷ lệ đô thị hóa khoảng 70%.
• Doanh thu từ du lịch và dịch vụ đạt 10.000 tỷ đồng, chiếm 40% GRDP của TP. Quy Nhơn.

Từ khi được thành lập năm 2005 đến năm 2025, quy hoạch khu kinh tế Nhơn Hội đã biến một vùng đất hoang sơ thành trung tâm kinh tế chiến lược của tỉnh Bình Định. Với tầm nhìn dài hạn và sự đầu tư bài bản, KKT Nhơn Hội không chỉ thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội địa phương mà còn khẳng định vị thế trên bản đồ kinh tế biển Việt Nam. Trong tương lai, quy hoạch khu kinh tế Nhơn Hội hứa hẹn sẽ tiếp tục là động lực quan trọng, đưa Quy Nhơn trở thành điểm đến hàng đầu khu vực.